Đạo hiếu là một trong những truyền thống tốt đẹp. Đạo này được gìn giữ, duy trì và phát triển từ ngàn đời nay tại nước Việt. Các thế hệ con cháu người Việt vẫn luôn luôn đề cao đạo hiếu. Điều đó được thể hiện rất rõ nét qua việc cúng giỗ ông bà tổ tiên.
Với con cháu thì ngày giỗ của ông bà tổ tiên đã mất là một ngày vô cùng quan trọn. Vào ngày này con cháu sẽ tụ họp lại để cùng làm mâm cơm cúng giỗ ông bà. Tục lệ này được xem là nét đẹp văn hóa mang nét đặc trưng riêng của người Việt; được rất nhiều bạn bè quốc tế ca ngợi.
Việc chuẩn bị mâm cơm cúng giỗ ông bà dù đã có từ thời xưa, được truyền lại từ nhiều đời nay. Nhưng thực tế nhiều người vẫn không biết phải chuẩn bị mâm cúng như thế nào mới đúng phong tục? Nhất là khi con người đã du nhập những nét văn hóa của nước ngoài vào trong việc cúng giỗ. Và nếu bạn muốn biết phải chuẩn bị mâm cúng giỗ ông bà như thế nào mới đúng theo phong tục truyền thống của người Việt; thì hãy đọc phần nội dung dưới đây.
Tìm hiểu về ý nghĩa của việc cúng giỗ ông bà
Theo phong tục của người Việt thì ngày mất của ông bà tổ tiên là ngày buồn thương, đau xót của cả gia đình. Ngày mất đó vào những năm sau sẽ được coi là ngày giỗ của ông bà tổ tiên. Tục lệ từ xưa để lại thì cúng giỗ được phân thành những ngày như:
Giỗ đầu
Đây là ngày giỗ đầu tiên sau khi ông bà đã mất tròn 01 năm tính theo âm lịch. Vì thời gian mới qua còn ngắn, vẫn được coi là trong thời kỳ tang nên ngày giỗ đầu mang tới cho con cháu một niềm bi ai mỗi khi nhớ đến người đã khuất.
Ngày giỗ đầu thường được làm trang trọng không thua kém so với ngày làm tang lễ. Vào ngày này con cháu vẫn phải mặc đồ tang và làm lễ tế, khấn vái cẩn thận, chỉ khác một điều là vào ngày này sẽ không còn cần đến kèn trống nữa.
Giỗ hết
Ngày giỗ hết được tính là 2 năm hoặc 3 năm sau ngày ông bà mất. Vào ngày giỗ này thì con cháu trong gia đình vẫn làm các thủ tục cần thiết như ngày giỗ đầu. Bởi dù thời gian đã qua đi nhưng nỗi đau của mọi người vẫn còn hiện hữu.
Giỗ thường
Từ sau năm thứ 3 trở đi thì con cháu trong nhà sẽ làm giỗ thường cho ông bà đã mất. Ngày giỗ thường còn được gọi là giỗ lành vì con cháu sẽ không cần phải mặc tang phục nữa mà có thể mặc đồ bình thường, sự bi ai cũng bớt dần.
Giỗ thường không mở rộng mời khách khứa mà thường chỉ có con cháu trong nhà. Và ngày giỗ này được duy trì cho đến mấy đời sau (thường sẽ là 3 đời hoặc 5 đời).
Dù là ngày giỗ đầu, giỗ hết hay giỗ thường thì vào ngày này con cháu trong gia đình sẽ có dịp sum vầy, tụ tập bên nhau để làm mâm cơm cúng. Điều này không chỉ giúp gắn kết tình cảm gia đình; mà còn là dịp quan trọng để con cháu rời xa khỏi mọi bận rộn, áp lực trong cuộc sống; dành thời gian tưởng nhớ tới người đã mất.
Mâm cơm cúng giỗ ông bà được xem là điều quan trọng trong ngày giỗ mà thế hệ con cháu cần phải chú ý để có được mâm cúng theo đúng chuẩn phong tục. Bởi đó không chỉ đơn thuần là mâm cơm dâng lên cúng ông bà đã khuất mà còn là đồ lộc mà con cháu được thụ hưởng sau khi đã thắp hương cho ông bà.
Mâm cúng giỗ ông bà theo đúng phong tục cần phải chuẩn bị như thế nào?
Tùy thuộc vào điều kiện kinh tế hay quan niệm riêng của mỗi gia đình; mà việc chuẩn bị mâm cơm cúng giỗ ông bà cũng sẽ có sự khác biệt. Chưa kể tới sự khác biệt vùng miền cũng khiến cho mâm cúng giỗ ông bà khác nhau. Nhưng dù làm mâm cúng với số lượng nhiều hay ít; làm lớn hay nhỏ thì con cháu tuyệt đối vẫn phải nhớ là cần làm đúng theo phong tục mà ông cha ta để lại từ thời xưa.
Sự khác biệt trong việc chuẩn bị mâm cúng giỗ ông bà ở mỗi vùng miền rất căn bản. Cụ thể là:
Miền Bắc
Khi nói đến mâm cúng giỗ thì chúng ta đều nói tới các món ăn được dâng lên trên mâm. Ở miền Bắc các món ăn theo đúng phong tục truyền thống thường được chọn để dâng lên mâm cúng gồm có:
- Đĩa xôi
- Đĩa chè
- Bát cơm trắng
- Đĩa thịt quay
- Đĩa giò chả với nhiều loại khác nhau
- Đĩa nem rán
- Đĩa gà luộc hoặc gà quay
- Bát thịt kho tàu
- Đĩa nộm
- Bát chân giò hầm mộc nhĩ và măng khô
- Đĩa miến xào lòng gà
- Đĩa rau xào
- Bát canh (canh mọc, canh măng…)
- Đĩa cá rán hoặc cá hấp
- Một số món ăn khác như tôm, bò, bê…được chế biến theo nhiều kiểu khác nhau
Các món ăn này đều phải được bày biện lên đĩa đẹp mắt rồi đặt lên trên mâm và dâng lên cúng ông bà trên bàn thờ. Ngoài các món ăn thì gia đình phải chuẩn bị thêm bộ bát, đũa mới chuyên dành riêng cho việc cúng lễ.
Miền Nam
So với miền Bắc thì tại miền Nam việc làm mâm cơm cúng giỗ ông bà lại có nét đặc trưng rất riêng. Đầu tiên đó chính là việc ở miền Bắc sẽ chỉ cúng 1 mâm lên trên bàn thờ còn ở miền Nam sẽ thường cúng 3 mâm và thức ăn tại 3 mâm này đều phải giống nhau.
Theo lời người xưa truyền lại thì ở miền Nam sẽ chuẩn bị 4 món chính trong mâm cúng giỗ ông bà đó là xào, hầm, kho và thịt luộc. Cụ thể các món ăn đó là:
- Món xào sẽ gồm có xào mặn, xào tôm, xào chua, xào rau…nhưng không được phép xào các món thịt rừng (chẳng hạn như thịt lợn rừng, thịt nai rừng…)
- Món hầm thường sẽ là món thịt heo hầm. Món ăn phổ biến nhất trong mâm cúng đó chính là món giò heo hầm măng
- Món kho sẽ được chọn một trong số những món như cá kho với nước dừa, thịt heo kho…
- Món thịt luộc thường chọn loại thịt ba chỉ có cả nạc và mỡ
Hiện tại, ngoài những món ăn truyền thống trên thì nhiều gia đình tại miền Nam còn lựa chọn thêm một số món ăn khác nữa để làm mâm cơm cúng giỗ thêm phần phong phú, đồng thời cũng để thể hiện tấm lòng thảo kính của mình đối với ông bà.
Miền Trung
Tại miền Trung mâm cơm cúng giỗ ông bà được làm cầu kỳ hơn rất nhiều so với miền Bắc và miền Nam. Nhất là ở vùng Huế khi chịu ảnh hưởng từ các triều đại cổ xưa của cung đình Huế.
Những món ăn chính thường được chọn để dâng lên trên mâm cúng giỗ ông bà gồm có:
- Thịt lợn quay
- Thịt lợn luộc ăn kèm với rau sống, các loại mắm
- Thịt vịt luộc chấm mắm gừng
- Thịt gà bóp cùng muối tiêu và rau răm
- Thịt bò nướng
- Thịt lợn kho với đậu phộng và sả
- Cá thu chiên khúc
- Cá kho
- Tôm rang
- Nem chả
- Canh rau củ hầm thịt bò
- Canh bún giò heo
- Thịt bò bóp với dầu giấm, xà lách
- Đĩa xôi
Những điều bạn cần chú ý khi chuẩn bị mâm cúng giỗ ông bà
Thực đơn về các món ăn dâng lên trên mâm cúng giỗ có rất nhiều và ở mỗi vùng bạn có thể đưa ra lựa chọn món ăn phù hợp nhất theo đúng phong tục cũng như theo đúng yêu cầu của các thành viên trong gia đình. Tuy nhiên khi chuẩn bị mâm cúng giỗ thì bạn cần phải lưu ý tới những điều sau đây:
Trước ngày cúng giỗ
Vào trước ngày làm lễ cúng giỗ thì người có vai vế trong gia đình phải đi mời họ hàng, làng xóm và khách khứa tới dự lễ giỗ. Sau đó các thành viên trong gia đình sẽ họp nhau lại để chọn ra thực đơn cho ngày giỗ. Điều này vừa giúp cho mọi người tránh khỏi bất đồng ý kiến lại vừa tạo được sự hòa thuận trong gia đình.
Trước đây đa phần vào ngày giỗ thì những người phụ nữ trong nhà sẽ tập trung lại để làm cơm cúng. Còn hiện tại thì các gia đình có xu hướng đặt mâm cỗ trọn gói để vừa tiết kiệm được công sức, thời gian, không bị mệt mỏi trong khâu chuẩn bị mà lại có thể hài lòng với chi phí bỏ ra.
Vào ngày cúng giỗ
Gia đình phải chuẩn bị mâm cơm cúng với đầy đủ các món để dâng lên trên bàn thờ cúng ông bà tổ tiên. Bạn nên chú ý là tất cả bát, đĩa, đũa dâng lên mâm cúng phải là đồ mới và được đặt riêng, tránh không cho người khác sử dụng. Tốt nhất là mỗi gia đình nên chuẩn bị bộ bát đũa dành riêng cho việc cúng giỗ và được cất cẩn thận một chỗ để không nhầm lẫn.
Các món ăn cần phải được bày trí hài hòa, bắt mắt và tuyệt đối không được dâng lên mâm cúng những món sống hoặc món gỏi làm từ các loại cá sông có mùi tanh. Bên cạnh đó thì theo quan niệm xưa cha ông ta còn không dâng lên mâm cúng những món ăn mà ông bà đã khuất không thích ăn khi họ còn sống. Đó cũng là một nét tinh tế thể hiện sự hiếu thảo của con cháu.
Chuẩn bị mâm cúng
Nếu gia đình tự nấu cỗ thì trong quá trình chế biến mâm cúng không được phép nêm nếm các loại thức ăn. Vì điều đó đồng nghĩa với việc chúng ta đã ăn đồ ăn trước các cụ.
Mâm cúng với số lượng các món ăn nhiều hơn và đòi hỏi cách chế biến cầu kỳ, công phu hơn so với bữa cơm thường ngày nên đối với nhiều người điều đó làm họ rất lo lắng. Đó là chưa kể tới việc phải nấu cho số lượng người ăn cũng nhiều hơn nên khó có thể đảm bảo độ ngon. Chính bởi điều này mà trong những năm trở lại đây mọi gia đình đều có xu hướng sử dụng dịch vụ cung cấp mâm cúng trọn gói của Đồ Cúng Việt Nam.
